W ramach cyklu spotkań „Bułgarsko-polskie dialogi” 13 marca 2015 roku gościem Bułgarskiego Instytutu Kultury był Georgi Gospodinow – poeta, pisarz i dramaturg, a także jeden z najbardziej czytanych i tłumaczonych bułgarskich twórców. Jest autorem tomików poetyckich „Lapidarium”, „Czereśnia pewnego narodu”, „Listy do Gaustina”, a także antologii „Ballady i rozpady”. Jego „Powieść naturalna” wydana została w ponad 20 językach na całym świecie, a wśród nich znalazły się tłumaczenia min. na język angielski, francuski, niemiecki, włoski, hiszpański i czeski. Recenzje jego dzieła opublikowane zostały na łamach tak prestiżowych pism jak ”New York", "Times", „The Guardian”, „Frankfurter Allgemeine Zeitung” i wielu innych. Polskie tłumaczenie zaś „Powieści naturalnej" wydane zostało przez wydawnictwo „Pogranicze” z polecenia Olgi Tokarczuk. Zbiór zaś opowiadań „I inne historie” wydane zostało w 7 językach, a w tym min. po polsku. Nominowane zostało do najbardziej prestiżowej na świecie w tym gatunku literackim nagrody im. Franka O'Connora, a także do nagrody „Angelus” (2012) w Polsce.
Na spotkaniu pisarz opowiedział zaś o swoim najnowszym i debiutanckim (w tej dziedzinie) dziele – o libretcie, którego premiera odbyła się następnego dnia na deskach Opery w Poznaniu. W 2012 roku Georgi Gospodinow podczas swojego pobytu w Polsce (w związku z wydaniem tomiku „I inne historie”) udzielił wywiadu dla Programu Trzeciego Polskiego Radia „Trójka”, i jak się później okazało, audycji tej słuchał wybitny polski kompozytor Aleksander Nowak. Gdy Gospodinów wrócił już do Bułgarii na swojej skrzynce elektronicznej odebrał wiadomość, właśnie od Nowaka, z propozycją napisania dla niego libretta. Pisarz był zdumiony – nigdy bowiem nie pisał takiego tekstu, a do tego prośba płynęła aż z Polski. Odmówił początkowo kompozytorowi, lecz ten się nie poddał i wciąż pisał do Gospodinowa, a także podsyłał mu skomponowane przez siebie utwory. W końcu Georgi Gospodinow powiedział „tak”.
Po roku współpracy polskiego kompozytora i bułgarskiego pisarza narodziła się „Space Opera”. Historia o pierwszej załogowej wyprawie na Marsa, która opowiedziana zostaje głosami małżeńskiej pary astronautów w średnim wieku, podróżującej na gapę muchy, kierownika lotu – mężczyzny o niezbyt czystych intencjach – oraz chóru reprezentującego już to muszki owocowe, już to resztę ludzkości. Historię nowego Adama (Bartłomiej Misiuda) i Ewy (Magdalena Wachowska, Helena Zubanovicz), którzy w kosmos przenoszą swoje nierozwiązane jeszcze na Ziemi domowe konflikty. A także symbolicznego węża w roli muchy, jako poczet dla pierwszego wysłanego w kosmos zwierzęcego organizmu – muszki owocowej. W libretcie znalazła się również wyszczególniona musza aria, w której opiewa ona wszystkie wysłane w przestrzeń kosmiczną zwierzęta, od najsłynniejszego psa Łajka, po kolejno wysyłane przez Amerykanów małpy – Albert 1, Albert 2, Albert 3… Co ciekawe mucha w operze zagrana zostaje jednocześnie przez kobietę i mężczyznę (Martynę Cymerman i Tomasza Raczkiewicza). Mimo jednak tak wielu wątków humorystycznych, Georgi Gospidinow swoim librettem ukazuje tak naprawdę dramatyczne rozterki i refleksje nad ludzkością. Biorąc pod uwagę liczbę ostatnich zgłoszeń do NASA (chętnych, by polecieć na Marsa) pisarz zastanawia się – czy jest aż tak źle na tej naszej planecie, że tyle osób pragnie z niej uciec? Na sam koniec utworu pojawia się także refleksja zaciągnięta, jak przyznaje sam autor, z tradycji beduińskiej – gdy Beduini bowiem wędrowali przez pustynię, raz na jakiś czas przystawali, lecz nie po to, by odpocząć, a by dać swoim duszom czas na ich dogonienie. Georgi Gospidinow zastanawia się więc czy byliśmy w ogóle gotowi na ten Kosmos i czy przypadkiem trochę się nie pośpieszyliśmy.
Premiera libretta odbyła się 14 marca w Operze Poznańskiej, co miało także ścisły związek z rozpoczynającą się w poniedziałek (16 marca) Międzynarodową Konferencją Operologiczną, która w całości zostanie poświęcona operze współczesnej. Wśród tematów poruszanych przez prelegentów w trakcie dyskusji pojawią się między innymi pytania o rolę i sposób realizacji scenicznej współczesnej opery, wyzwania, przed którymi stają twórcy oraz próba sytuowania tego zjawiska w Polsce i za granicą.
Tekst: Pamela Kaczmarek