Jedna z najpopularniejszych sztuk światowo znanego bułgarskiego dramaturga – Christo Bojczewa – wystawiona została jako spektakl dyplomowy studentów Warszawskiej Szkoły Filmowej w reżyserii Krzysztofa Langa. 16 czerwca 2016 roku w Bułgarskim Instytucie Kultury odbyło się spotkanie poświęcone tej premierze, na którym obecni byli zarówno autor sztuki, reżyser, jak i aktorzy. Gościom zaprezentowane zostały wybrane fragmenty przedstawienia, które nagrane zostały poprzedniego wieczoru. Pedagog Krzysztof Lang opowiedział o swojej przyjaźni z bułgarskim dramaturgiem i miłości jaką rozbudził w nim do bułgarskiej sztuki teatralnej. Sam zaś Christo Bojczew wyjawił jakie uniwersalne przesłanie niesie w sobie sztuka „Pułkownik ptak”.
Christo Bojczew uznawany jest dziś za jednego z najwybitniejszych europejskich dramaturgów, którego twórczość na całym świecie porównywana jest do dzieł Becketa i Mrożka. Jednakże gdy napisał swoją sztukę „Pułkownik ptak” w latach 1995/1996 ze względów politycznych nie chciano jej wystawiać w żadnym z największych bułgarskich teatrów. Los utworu w rodzimym kraju był przez to bardzo trudny. Nieoczekiwanie dramat odniósł jednak ogromny sukces poza granicami Bułgarii – do tej pory przedstawiony został w ponad 40 krajach, od Afryki Południowej po położone na kole podbiegunowym syberyjskie teatry, od Sydney po Sachalin. Krzysztof Lang, moderator spotkania, stwierdził, że tajemnica popularności skrywa się w zawartym w tej sztuce pierwiastku uniwersalnym.
„Pułkownik Ptak” jest bowiem opowieścią o ludziach odrzuconych przez społeczeństwo, którzy prze swoją inność pod postacią choroby psychicznej, nie mieścili się w narzuconych schematach „normalności”. Wszystko zmieniło się jednak w chwili, gdy wojska NATO pomyliły strefę zrzutu i zamiast do walczącej Bośni skrzynka z jedzeniem i mundurami wojskowymi trafiła na teren zapomnianego szpitala psychiatrycznego, gdzie rozgrywa się akcja utworu. Jeden z pacjentów – pułkownik rosyjskiego pochodzenia, pogrążony od wielu lat w milczeniu – przywdziewa znaleziony mundur i zaprowadza w szpitalu wojskowy ład. Siła jego ducha sprawia, że budzi on i w pozostałych chęć do działania.
Christo Bojczew wyznał, że podstawową ideę zawarł on w planie fabularnym „Pułkownika ptaka”, a to, co dziś uznawane jest właśnie za najważniejsze – jej warstwę symboliczną – napisał zupełnie podświadomie. Podkreślił przy tym, że właśnie tak powstaje prawdziwa sztuka, gdy na papier przelewa się to, co ukryte głęboko we wnętrzu. „Pułkownik ptak” powstawał w czasie politycznych przemian i anarchii, kiedy w bułgarskim społeczeństwie narodziło się marzenie o liderze, który by wyprowadził naród z chaosu, i dzięki któremu Bułgaria znów odzyskałaby równowagę. Właśnie tę wizję wydobył z otaczającej go rzeczywistości i przemienił w ów pierwiastek uniwersalny, którym podświadomie nasycił cały utwór. Ponadto dramaturg zapytany przez jednego z aktorów, z którym z bohaterów utożsamia się najbardziej, odparł, że tworząc poszczególnie postacie, zawarł w każdej z nich cząstkę siebie. Wyjawił także, że ujrzenie „Pułkownika ptaka” w reżyserii Krzysztofa Langa pozwoliło mu spojrzeć na swoje dzieło z nowej perspektywy, a dzięki temu zauważyć i inne, przelane podświadomie, motywy i koncepcje.
Reżyser Krzysztof Lang opowiedział zaś gościom, że jego znajomość z Christo Bojczewem nawiązała się wiele lat temu w Bułgarii. Od tego właśnie spotkania narodziła się jego miłość do bułgarskiej kultury, a zwłaszcza do rodopskiego folkloru. Dzięki temu zagłębił się także w świat bułgarskiej sztuki teatralnej, która za serce ujęła go ponadczasowością poruszanych problemów. Wyznał również, że jego wieloletnim marzeniem jest zrealizowanie „Pułkownika ptaka” w wersji filmowej.
Christo Bojczew dodał na koniec, że jest pod ogromnym wrażeniem jak jego sztukę zagrali młodzi aktorzy. Tchnęli w nią bowiem świeżość i oryginalność, a żaden z bohaterów nie został przez to uschematyzowany. Dramaturg przybliżył, że przed wyjazdem do Polski, podsłuchał w jednym z sofijskich teatrów, jak aktorzy dyskutują o tym, że jedną z najwybitniejszych sztuk teatralnych jest obecnie sztuka polska.
Tekst: Pamela Kaczmarek